Nhai bách ( /ˈθjuːdʒə/ THEW-jə) là chi bao gồm các loài cây lá kim trong họ Cupressaceae. Có năm loài trong chi, hai có nguồn gốc từ Bắc Mỹ và ba nguồn gốc Đông Á. Chi này đơn ngành với chi Thujopsis (bách La Hán). Các loài trong chi này thường được gọi là arborvitaes (từ tiếng Latin có nghĩa là: cây đời) hoặc thujas, một số loài được gọi phổ biến với tên “tuyết tùng” nhưng vì chúng không thực sự là tuyết tùng (Cedrus) nên đã được đề nghị gọi là “tuyết tùng đỏ” hoặc “tuyết tùng trắng”.
Cây nhai bách (tên khoa học thuja sutchuenensis) có nguồn gốc từ Bắc Mỹ và Đông Nam Á, sinh trưởng chủ yếu ở các rặng núi hoặc sườn dốc ở vùng có độ cao trên 1500m so với mực nước biển. Là giống cây mọc tự nhiên trên những vách núi đá vôi, đã trải qua hàng trăm năm gió và ánh sáng mặt trời.
Năm 1892 lần đầu tiên Cây nhai bách được phát hiện bởi nhà truyền giáo P.G. Farges ở độ cao 1400 m ở khu vực Tứ Xuyên (vùng SE Daba Shan ở Chengkou Xian). Thuja sutchuenensis được liệt kê là một trong những loài thực vật đã bị tuyệt chủng trong tự nhiên trong Danh sách Đỏ của IUCN. Tuy nhiên, vào năm 1999 nó đã được tái khám phá bởi các nhà thực vật học Trung Quốc tại Khu bảo tồn thiên nhiên núi Daba gần Trùng Khánh. Đội nghiên cứu đã tìm thấy những cây cá thể rải rác trên các vách đá và những dải đá trên núi sâu. Số lượng cây con rất khan hiếm. Các cây có thể tiếp cận hầu hết đã bị dân trong khu vực chặt để xây dựng nhà cửa và để sản xuất các sản phẩm gia dụng khác nhau.
Cây nhai bách kích thước cao khoảng 5 – 60m, vỏ cây màu xám nâu hoặc màu nâu, cành cây dày đặc và tán rộng. Ở các khu vực khác nhau cây sẽ có đặc tính khác nhau. Cây nhai bách sống tại vùng núi Nhật bản còn được gọi là Tuyết tùng nhật bản cây cao khoảng 15m hình kim tự tháp vỏ màu nâu đỏ, lá màu xanh nhạt. Nhai bách ở khu vực Triều tiên độ cao cây thấp hơn khoảng 10m, lá mặt trên màu xanh đậm, mặt dưới màu bạc, nhánh cây phát triển, gỗ có màu vàng nhạt hoặc nâu đỏ, gỗ mềm, bền và có mùi thơm thích hợp để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật.
GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT KINH TẾ VÀ PHONG THỦY
Phần rễ của cây nhai bách (Lũa nhai bách) mọc bám vào đá sinh trưởng trong điều kiện môi trường khắc nghiệt, có tạo dáng rất độc đáo mang tính thẩm mỹ cao nên được dùng nhiều để tạo ra các tác phẩm lũa nghệ thuật, lũa nhiều dầu có mùi rất thơm.
Ở vùng núi Yên Sơn TQ, cây nhai bách sinh trưởng trong điều kiện môi trường tốt hơn, vì vậy cây nhai bách chủ yếu được khai thác phần gỗ để tạo ra các sản phẩm thủ công mỹ nghệ như tượng gỗ nghệ thuật, hạt vòng hoặc khai thác lấy bột gỗ…
Là loại gỗ tụ tập tinh hoa đất trời, do vậy gỗ Nhai Bách tạo năng lượng phong thủy tốt. Người sở hữu gỗ Nhai Bách trong thời gian dài thường có sức khỏe tốt, trên người có hương thơm dễ chịu, tinh thần sáng lạn, cơ thể tràn đầy sức sống, tâm an khí lạc.
Nhai bách là loài sống tự nhiên không thể trồng nhân tạo nên có số lượng nhỏ, đặc biệt dòng nhai bách trên vách núi có số lượng rất ít. Nhai bách có màu nâu nhạt hay còn gọi “Chen Hua Leo” đã trải qua hàng trăm nghìn năm sương gió có mùi thơm dễ chịu. Giá trị gỗ rất cao thường là trên 1 vạn nhân dân tệ.Nhai bách được coi là một thực vật hóa thạch sống và được cho vào danh sách các loài thực vật cần phải được bảo vệ.
GIÁ TRỊ Y HỌC
Mùi hương của Cây gỗ Nhai bách có thể cải thiện đáng kể chứng mất ngủ, hương thơm gỗ làm tăng hàm lượng oxi trong máu tạo cảm giác dễ chịu, sảng khoái. Ở Đất nước Nhật Bản hương thơm nhai bách được gọi là “vitamin không khí” và được các chuyên gia về ung thư sử dụng để điều trị và cải thiện sức khỏe cho bệnh nhân. Hương thơm gỗ có thể cải thiện tâm trạng, tăng cường sức đề kháng cải thiện hệ miễn dịch của người bệnh,
Nhai bách còn có tính năng giải độc và làm đẹp, hương thơm gỗ nhai bách có thể chống viêm giải độc có khả năng diệt khuẩn cao tránh những yếu tố có hại cho sức khỏe. Từ cây nhai bách có thể triết xuất tinh dầu làm đẹp da. Tinh dầu nhai bách có tác dụng tuyệt vời để chữa trị các vết sưng tấy, côn trùng cắn.
Bột gỗ nhai bách được sử dụng để khử uế trong nhà và phòng làm việc hoặc để trên xe ô tô khử mùi tạo tinh thần sảng khoái. Bột nhai bách đun làm nước gội đầu có tác dụng dưỡng, làm mượt tóc.Giá trị nghiên cứuTheo Giáo sư Peng Peihao Nhai bách thuộc họ cây lá kim, có nhánh, quả hình cầu là loại cây mà các nhà thực vật học gọi là loài thực vật hạt trần hiếm nhất trên thế giới.
Nguồn: iucnredlist.org & wapbaike.baidu.com